Odleżyny – stopnie, profilaktyka i leczenie

odleżyny - stopnie

Odleżyna to owrzodzenie, które powstało na skutek długotrwałego ucisku lub tarcia ciała w jednym miejscu. Najczęściej rozwija się u osób, które długotrwale leżą. W zależności od zaawansowania zmian chorobowych, wyróżnia się stopnie odleżyn. Leczenie odleżyn jest bardzo trudne, dlatego ogromne znaczenie ma stosowanie profilaktyki ich występowania.  

Przyczyny powstawania odleżyn

Jak już wspomniano na wstępie, odleżyna to owrzodzenie powstałe na skutek długotrwałego tarcia lub ucisku ciała w tym samym miejscu. Bardzo często towarzyszy osobom długotrwale leżącym. Miejsca, które najbardziej narażone są na występowanie odleżyn to:

  • okolice kości krzyżowej
  • pośladki
  • pięty
  • łokcie
  • kolana

Opatrunek gipsowy założony szczególnie u dzieci, może w bardzo krótkim czasie przyczynić się do powstania odleżyn. Ich rozwój trwa czasem kilka dni od momentu założenia gipsu. W przypadku gipsu przyczyną powstania odleżyn jest martwica niedokrwienna skóry, w niektórych przypadkach martwica może obejmować też tkanki głębiej położone.

Na ryzyko powstania odleżyn szczególnie narażone są:

  • osoby w podeszłym wieku, długotrwale leżące
  • osoby leżące niedostatecznie pielęgnowane
  • osoby z zaburzeniem ruchomości i czucia
  • osoby z nietrzymaniem moczu i stolca
  • osoby z zaburzeniami odżywiania
  • osoby z niskim ciśnieniem tętniczym
  • osoby ze złamaniami w opatrunkach gipsowych
  • dzieci z opatrunkami gipsowymi

Odleżyny – stopnie rozwoju

W medycynie stosuje się klasyfikację odleżyn. Stopień odleżyn uzależniony jest od zaawansowania zmian na skórze.

Klasyfikacja stopni odleżyn wg Torrance’a :

  1. Blednące zaczerwienienie– skóra w miejscu ucisku reaguje zaczerwienieniem i przekrwieniem. Jeśli to miejsce zostanie uciśnięte palcem skóra blednie. Oznacza to, że nie doszło do uszkodzenia mikrokrążenia.
  2. Nieblednące zaczerwienienie– na skórze obecny jest rumień, utrzymuje się on po naciśnięciu palcem. Oznacza to, że doszło już do uszkodzenia mikrokrążenia, do obrzęku tkanek i zapalenia. W drugim stopniu może się pojawić obrzęk powierzchniowy, pęcherze i uszkodzenia naskórka
  3. Owrzodzenie– doszło do uszkodzenia skóry w obrębie naskórka i skóry właściwej aż do granicy z tkanką podskórną. Rana jest obrzęknięta, otacza ją rumień. Rana wewnątrz wypełniona jest żółtą masą z rozpadających się tkanek lub czerwoną ziarniną.
  4. Uszkodzenie obejmujące tkankę podskórną do granicy z powięzią. Na skutek zapalenia i zakrzepicy, w małych naczyniach krwionośnych tkanka tłuszczowa jest martwiczo zmieniona. Brzegi odleżyny są dobrze odgraniczone, martwica może też obejmować otaczające ranę tkanki. Dno rany pokrywa brunatnoczarna martwica
  5. Martwica tkanek obejmuje powięź, mięśnie, dochodzić może do ścięgien, stawów i kości. Może występować kilka jam osobno lub połączonych ze sobą. Rana zawiera rozpadające się tkanki i brunatnoczarną martwicę.

W odleżynach stopnia trzeciego czwartego i piątego może dochodzić do zakażeń bakteryjnych ran. Zmiany pokryte są przeważnie zielonożółtą wydzieliną ropną, skóra wokół rany jest zaczerwieniona. Infekcji towarzyszy przykry zapach.

Co zrobić, jeśli zaobserwuje się odleżynę stopnia drugiego?

W momencie stwierdzenia odleżyny stopnia drugiego czyli nieblednącego ucisku rumienia u leżącego chorego jest to sygnał do natychmiastowego wdrożenia profilaktyki. Obejmuje ona następujące czynności:

  • Maksymalnie co dwie godziny ( lepiej częściej) zmiana ułożenia chorego w łóżku.
  • Po zmianie pozycji należy naoliwić skórę chorego, bardzo dobry jest tu macerat olejowy z kwiatów dziurawca. Wykonywać masaż zmienionego miejsca.
  • Umieścić chorego na materacu przeciwodleżynowym.

Odleżyna stopnia trzeciego i wyższego – co zrobić?

Jeśli zmiana rozwija się coraz bardziej i stopień odleżyny kwalifikuje się od trzeciego wzwyż, należy skonsultować się z lekarzem i wdrożyć zalecane przez niego leczenie. Jeśli wokół rany chory odczuwa bolesność, występują dreszcze i gorączka, należy pilnie wezwać lekarza. Objawy te mogą wskazywać na zapalenie tkanki podskórnej. W takim przypadku lekarz pobiera wymaz z rany, aby ustalić jaki rodzaj bakterii spowodował infekcję. Stosuje się wtedy antybiotyk celowany.

Uwarunkowanie leczenia w z zależności od stopnia odleżyn

Leczenie odleżyn jest  długotrwałe i żmudne. Wymaga ogromnej systematyczności i uczciwości w wypełnianiu zaleceń wydanych przez lekarza. Jeśli któryś z elementów kuracji zostanie zaniedbany szanse na wyzdrowienie maleją do zera.

Leczenie odleżyn stopnia pierwszego:

  1. Odciążenie uciśniętego miejsca
  2. Stosowanie odpowiedniej higieny skóry
  3. Obserwacja
  4. Zastosować poliuretanowe błony- są to bardzo cienkie opatrunki, które chronią skórę, zmniejszając siłę tarcia. Wewnętrzna strona błony przylega do skóry, a jej struktura pozwala na to, aby skóra mogła parować. Chroni skórę przez wilgocią i zanieczyszczeniami. Po 10 dniach od założenia należy ją zdjąć i wymienić na nową jeśli zaistnieje taka potrzeba

Leczenie odleżyn stopnia drugiego:

  1. Natychmiastowe odciążenie miejsca zmienionego, przez zmianę pozycji
  2. Stosowanie opatrunku hydrokolidowego. Opatrunek ten pochłania wydzielinę skórną, tworzy wilgotne, korzystne dla gojenia, warunki. Może być na skórze przez dłuższy czas.
  3. Materac przeciwodleżynowy
  4. Zmiany pozycji
  5. Masaż zmiany skórnej

Leczenie odleżyn stopnia trzeciego:

  1. Konsultacja lekarska
  2. Zastosowanie hydrożeli lub hydrokoloidów w leczeniu,  pod warunkiem, że skóra chora, nie jest wyraźnie odgraniczona od zdrowej skóry
  3. Konieczność chirurgicznego oczyszczenia rany z martwiczych tkanek.
  4. Częste zmiany pozycji chorego
  5. Materac przeciwodleżynowy

Leczenie odleżyn stopnia czwartego i piątego:

  1. Wskazane jest leczenie operacyjne
  2. Jeśli osoba chora nie spełnia warunków kwalifikacji do zabiegu chirurgicznego, a także w przypadkach przygotowania do operacji, czeka się do momentu, kiedy dno rany pokryje się  ziarniną

Czy szanse na wyleczenie uzależnione jest od stopnia odleżyn?

Powodzenie leczenia uzależnione jest od stopnia odleżyn. Całkowite wyleczenie odleżyn stopnia pierwszego i drugiego jest możliwe. Natomiast odleżyny stopnia trzeciego i czwartego są już bardzo poważnym powikłaniem. Występuje ryzyko zapalenia kości i szpiku, co może doprowadzić do sepsy i w konsekwencji do śmierci chorego.

Profilaktyka występowania odleżyn polega na:

  1. Częstych  zmianach pozycji chorego
  2. Odpowiedniej higienie i pielęgnacji skóry
  3. Profilaktycznym stosowaniu odpowiednich opatrunków, w miejscach szczególnie narażonych na występowanie odleżyn
  4. Masowaniu uciśniętych miejsc
  5. Stosowaniu materaców przeciwodleżynowych i innych dostępnych na rynku udogodnień
  6. Kontakcie z lekarzem
  7. Dbałością o odpowiednią dietę dla chorego leżącego
  8. Jak najszybszym uruchomieniu chorego, jeśli jego stan zdrowia na to pozwala
  9. Zachęcaniu chorego do poruszania się w łóżku, w miarę jego możliwości
  10. Bielizna pościelowa i bielizna chorego powinna być bawełniana, dobrze przepuszczająca powietrze i delikatna