Brak żelaza, znany również jako niedobór żelaza, to jedno z najczęściej występujących zaburzeń odżywiania, które może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, jeśli nie zostanie odpowiednio rozpoznany i leczony. Żelazo odgrywa kluczową rolę w organizmie, przede wszystkim w produkcji hemoglobiny, białka znajdującego się w czerwonych krwinkach, które odpowiada za transport tlenu do tkanek. Niedobór żelaza może prowadzić do rozwoju anemii, co powoduje szereg objawów o różnym nasileniu.
1. Zmęczenie i osłabienie
Najczęstszym objawem niedoboru żelaza jest uczucie chronicznego zmęczenia. Osoby z niskim poziomem żelaza często odczuwają ogólne osłabienie i brak energii, co może wpłynąć na ich zdolność do wykonywania codziennych czynności. Ten stan wynika z mniejszej ilości hemoglobiny w organizmie, co ogranicza transport tlenu do mięśni i innych tkanek, powodując zmniejszoną wydolność fizyczną.
2. Bladość skóry
Żelazo wpływa na kolor skóry, ponieważ jest niezbędne do produkcji hemoglobiny, która nadaje czerwonym krwinkom charakterystyczny kolor. Niedobór żelaza może prowadzić do bladości skóry, a także bladości błon śluzowych, na przykład wnętrza powiek. Bladość jest łatwiej zauważalna u osób o jasnej karnacji, ale może wystąpić u każdego.
3. Zadyszka i szybkie bicie serca
Brak żelaza wpływa na dostarczanie tlenu do tkanek, co oznacza, że serce musi pracować ciężej, aby dostarczyć odpowiednią ilość tlenu do organizmu. To może prowadzić do przyspieszonego bicia serca (tachykardia) oraz zadyszki, zwłaszcza podczas wysiłku fizycznego. W skrajnych przypadkach może dojść do powiększenia serca (kardiomegalii) i niewydolności serca.
4. Zawroty głowy i bóle głowy
Żelazo jest kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, a jego niedobór może powodować problemy z dopływem tlenu do mózgu. W efekcie mogą wystąpić częste bóle głowy oraz zawroty głowy. Objawy te często nasilają się, gdy osoba szybko wstaje lub zmienia pozycję ciała, co jest wynikiem problemów z ciśnieniem krwi.
5. Problemy z koncentracją i osłabienie zdolności poznawczych
Mózg, podobnie jak inne organy, potrzebuje odpowiedniej ilości tlenu do prawidłowego funkcjonowania. Niedobór żelaza może wpływać na zdolność koncentracji, zapamiętywania i uczenia się. U dzieci może to powodować problemy z nauką i opóźnienia w rozwoju intelektualnym.
6. Łamliwość paznokci i włosów
Brak żelaza wpływa również na kondycję włosów i paznokci. Włosy mogą stawać się suche, łamliwe i wypadać, a paznokcie – cienkie i łatwo się łamać. W bardziej zaawansowanych przypadkach może wystąpić zjawisko zwane koilonychią, czyli wklęsłe paznokcie o kształcie przypominającym łyżkę.
7. Nietypowe pragnienia (pica)
Osoby z niedoborem żelaza mogą doświadczać nietypowych pragnień, znanych jako pica, polegających na chęci jedzenia substancji, które nie są żywnością, takich jak ziemia, glina, kreda czy lód. To zaburzenie jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ spożywanie takich substancji może prowadzić do innych problemów zdrowotnych.
8. Ból i zapalenie języka (glossitis)
Jednym z charakterystycznych objawów niedoboru żelaza jest zapalenie języka, czyli glossitis. Objawia się ono bolesnym, opuchniętym językiem o gładkiej powierzchni, często z wyraźnym zaczerwienieniem. Zmniejszona ilość hemoglobiny w organizmie wpływa również na stan błon śluzowych, co może prowadzić do pęknięć w kącikach ust, zwanych zajedami.
9. Osłabienie układu odpornościowego
Niedobór żelaza może prowadzić do obniżenia odporności, co sprawia, że organizm jest bardziej podatny na infekcje. Osoby z niedoborem żelaza częściej chorują na przeziębienia, infekcje dróg oddechowych oraz inne zakażenia wirusowe i bakteryjne. Żelazo jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania białych krwinek, które odpowiadają za walkę z patogenami.
10. Nerwowość i drażliwość
Osoby z niedoborem żelaza mogą odczuwać zwiększoną drażliwość, nerwowość i zmienność nastrojów. Wynika to z wpływu niedoboru tlenu na funkcje mózgu oraz zaburzeń hormonalnych związanych z niedoborem żelaza. Objawy te często towarzyszą innym dolegliwościom, takim jak zmęczenie czy osłabienie koncentracji.
11. Zimne dłonie i stopy
Niedobór żelaza wpływa na krążenie krwi, co może powodować problemy z utrzymaniem ciepła w kończynach. Osoby z anemią mogą odczuwać chroniczne zimno, szczególnie w dłoniach i stopach, niezależnie od temperatury otoczenia. Zjawisko to wynika z problemów z transportem tlenu do kończyn.
12. Nieregularne miesiączki
U kobiet niedobór żelaza może wpływać na regularność cyklu menstruacyjnego, prowadząc do nieregularnych, skąpych lub całkowicie zatrzymanych miesiączek. Ponieważ utrata krwi podczas menstruacji jest głównym czynnikiem powodującym niedobór żelaza u kobiet, ten objaw często może nasilić istniejące już problemy z niedoborem żelaza.
13. Osłabienie wydolności fizycznej
Sportowcy oraz osoby aktywne fizycznie mogą szczególnie odczuwać skutki niedoboru żelaza, ponieważ ich mięśnie potrzebują dużej ilości tlenu do prawidłowej pracy. Niedobór tego pierwiastka może prowadzić do zmniejszenia wytrzymałości, szybkiego zmęczenia oraz dłuższego czasu regeneracji po wysiłku fizycznym.
14. Problemy z sercem
Przewlekły niedobór żelaza może mieć negatywny wpływ na zdrowie serca. Może powodować nieregularne bicie serca, kołatania, a w bardziej zaawansowanych przypadkach prowadzić do przerostu lewej komory serca oraz niewydolności serca. W sytuacjach, kiedy organizm przez dłuższy czas działa przy zmniejszonej ilości tlenu, serce musi pracować ciężej, co z czasem prowadzi do jego osłabienia.
Przyczyny niedoboru żelaza
Objawy niedoboru żelaza mogą mieć różnorodne przyczyny. Oto najczęstsze z nich:
- Niedostateczna podaż żelaza w diecie – dieta uboga w produkty zawierające żelazo, takie jak czerwone mięso, wątroba, ryby, warzywa strączkowe, szpinak i inne zielone warzywa liściaste.
- Zwiększone zapotrzebowanie – u kobiet w ciąży, dzieci w fazie intensywnego wzrostu, sportowców oraz osób intensywnie trenujących.
- Utrata krwi – obfite miesiączki, krwawienia z przewodu pokarmowego (np. wrzody, hemoroidy), operacje, urazy.
- Problemy z wchłanianiem – niektóre choroby jelit, takie jak celiakia, mogą ograniczać wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego.
- Stany zapalne – przewlekłe stany zapalne w organizmie mogą ograniczać dostępność żelaza i prowadzić do tzw. anemii chorób przewlekłych.
Podsumowanie
Niedobór żelaza może prowadzić do szerokiego spektrum objawów, które wpływają na funkcjonowanie całego organizmu – od zmęczenia, przez problemy z koncentracją, aż po poważne schorzenia serca. Ważne jest, aby rozpoznać te objawy i w porę zareagować, wprowadzając zmiany w diecie lub przyjmując suplementy żelaza, jeśli to konieczne. W razie wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem, który pomoże zdiagnozować problem i dobrać odpowiednie leczenie.
Więcej o niedoborach żelaza i sposobach jego uzupełnienia przeczytasz na https://bioradix.pl
